wszywka-wrocław.pl
Uzależnienie ma swoje podłoże w ludzkiej psychice. Z tego powodu wiąże się z nawracającymi dysfunkcje natury psychicznej. Prostym przykładem mogą być tutaj zaburzenia zachowania wywołane przez utratę kontroli, szczególnie tą w aspekcie kontrolowania procesów popędowych. Co warto wiedzieć, jest to typowe zarówno dla używek o działaniu psychoaktywnym, jak np. alkohol, ale także dla uzależnień od czynności, np. hazardu. Znajomość tego faktu jest kluczowy, aby uświadomić sobie, że raz wywołane uzależnienie może nawrócić, niezależnie od tego, czy dana osoba trwa w wieloletniej abstynencji, nawet tej wzmocnionej przez odbycie terapii. Dla ponownego wpadnięcia w sidła nałogu wystarczy jeden bodziec. Z tego powodu podkreśla się, że osoby wracające do domu z ośrodka leczenia i terapii uzależnień są w trudnej sytuacji – otoczone zewsząd opieką nagle zostają same. Muszą polegać na sobie w środowisku, gdzie dana używka jest dostępna, przebywając z osobami z nią kojarzonymi. Często kończy się to nawrotem swoich dawnym przyzwyczajeń. To, co może uchronić osobę uzależnioną przed taką sytuacją do odpowiednie rozpoznanie i nazwanie przyczyn i mechanizmów, jakie rządzą powrotem nałogu. Dzięki takiej wiedzy łatwiej można radzić sobie z określonym problemem.
Czym jest nałóg i uzależnienie?
Od lat terapeuci i lekarze zastanawiają się, co takiego sprawia, że używanie substancji w sposób kontrolowany po pewnym czasie przekształca się w permanentne uzależnienie. Taki stan skutecznie rozbija psychikę osoby uzależnionej, niszczy więzi i relacje z innymi osobami, a także całkowicie zmienia i degraduje życie. W tej chwili naukowcy podają, że bezpośrednio z uzależnieniem wiąże się zaburzona praca układu nagrody, a także innych, równie ważnych układów odpowiadających za prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. W sposób szczególny należy tutaj wymienić funkcje emocjonalne i poznawcze.
Wśród badań przeprowadzonych w temacie uzależnień warto wyszczególnić koncepcję opracowaną przez Dalbira Bindre. Jest ona powszechnie określana jako teoria motywacji związanej z podnietą. Zdaniem badacza – wszelkie aktywności na tle odruchowym, które ukierunkowane są na konkretny cel (mowa tu o zachowaniach motywacyjnych) stale znajdują się pod wpływem popędów, stanowiących wewnętrzne źródło działań. Ich fundamentem jest pobudzenie określonych układów oraz struktur mózgowych. Tym samym, zaburzenie relacji pomiędzy popędami, a czynnościami realizującymi dany cel powoduje rozwój nałogu, a w konsekwencji uzależnienia.
Jak działa psychika w uzależnieniu?
Aby zrozumieć działanie nałogów, badacze tematu sięgają po różne szkoły i podejścia badawcze. Jedna z nich wiąże się z dopaminowym układem nagrody, czyli techniką nagradzającą mózg za wykonanie pewnej czynności. Osoba zdrowa ma zdolność do ciągłego wytwarzania dopaminy, przy czym jej poziom jest stale kontrolowany i regulowany przez procesy hamujące. Inaczej dzieje się w przypadku osoby uzależnionej. W jej przypadku uruchamianie dopaminy stymulowane jest w sposób sztuczny. W momencie spożywania substancji psychoaktywnej lub wykonania czynności sprawiającej przyjemność, w mózgu w szybkim tempie zaczyna się uwalniać dopamina. Zaburzeniu ulegają procesy hamujące, przez co naturalny szlak dopaminowy traci równowagę. Z tego powodu osoby uzależnione podprogowo szukają źródeł przyjemności, czyli dopaminy. Wykazują się tutaj szybkim i kompulsywnym działaniem.
Jakie są najczęstsze przyczyny powrotu do nałogu?
Nawrót nałogu bardzo często wiąże się z uczuciem bezsilności, apatii i braku poczucia sensu. Kiedy osoba uzależniona zderza się z rzeczywistością, w jego umyśle pojawiają się liczne pytania. Zaczyna odczuwać swojego rodzaju głód, chęć wrażeń, ukojenia swojego stanu. Niestety pierwszą, najprostszą i najbardziej znaną strategią jest w tym przypadku sięgnięcie po daną substancję psychoaktywną, którą utożsamia z zaspokojeniem potrzeb. Wśród najczęściej wymienianych przyczyn nawrotu stanu chorobowego terapeuci i znawcy tematu wyliczają:
- Niepoprawne rozpoznanie i nazwanie problemu,
- Proces terapeutyczny bez sukcesów, skutkujących dalszą podatnością na swoje wcześniejsze nawyki i zachowania ryzykowne,
- Obawa przez życiem w trzeźwości – odczuwanie paraliżującego strachu, wymuszającego powrót do dawnych zachowań, lęk przed przyszłością,
- Zaniechanie uczestnictwa w terapii podczas jej trwania,
- Nadmierna pewność siebie po powrocie do normalnego (poprawnego) trybu życia,
- Niski poziom motywacji, silnej woli i chęci do zmian, wywołujących brak lub błędne obranie celu oraz przygotowanie pod niego planu działania,
- Niezdrowa relacja z procesem terapeutycznym i jego podmiotami – postrzeganie leczenia jako bezpiecznej przystani
Jak radzić sobie z powrotami do nałogu?
Zjawisko nawrotów uzależnień i nałogów jest częste. To, co powinna uczynić osoba uzależniona w pierwszej kolejności w takiej sytuacji to wyjście z własnej strefy komfortu celem uświadomienia sobie, że każda decyzja, niezależnie od tego, w jakim stopniu jest ona zła, może ukierunkowywać myśli i zachowanie w stronę powrotu do zachowań ryzykownych i dawnych przyzwyczajeń, które prędzej, czy później mogą doprowadzić do ponownego rozwoju nałogu. Sprawę komplikuje fakt, iż omawiane decyzje podejmowane są w sposób świadomy. W tym miejscu wyklucza się przerzucanie winy na inne osoby lub czynniki zewnętrzne. Podobnie z emocjami. Nie bez powodu mówi się, że zaniechanie okłamywania siebie, przyznając się do swoich błędów i słabości jest swojego rodzaju katharsis, oczyszczeniem, umożliwiającym stoczenie terapeutycznej walki ze swoimi słabościami. Z tego powodu podkreśla się aktywne i szczere uczestnictwo w zajęciach terapeutycznych, gdzie pracuje się nad zmianą nawyków, przedstawiane są metody radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. Pomoc psychologów i terapeutów mających odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie jest nieoceniona. Jednak, aby była skuteczna, wymagane jest zachowanie ciągłości procesu terapeutycznego, ponieważ pozwala to osobie uzależnionej utrzymać stan ciągłego skupienia uwagi oraz stałej, wysokiej motywacji do osiągnięcia trwałych zmian. W powrocie do zdrowia ważna jest także autorefleksja nad sobą, swoim zachowaniem i błędami, jakie się popełnia. Należy je przeanalizować i naprawić. Mimo, iż czasem zdarzają się porażki i nawroty stanów chorobowych to dużą nadzieją na lepsze jutro jest fakt, iż nic nigdy nie przekreśla ostatecznej szansy na wyjście z uzależnienia i osiągnięcie zmiany. Upadki zdarzają się każdemu, jednak im bliżej celu jest dana osoba, tym są one bardziej dotkliwe i bolesne. Doświadczenia płynące z pracy terapeutycznej pomagają doceniać codzienne życie wolne od uzależnień. Z tego powodu tak istotne jest zachowanie ciągłości w terapii, ponieważ jest to fundament szczęśliwego, a przede wszystkim stabilnego życia, wolnego od wewnętrznych destrukcyjnych przymusów. Umiejętność wyczuwania zbliżających się stanów zagrożeń i sygnałów ostrzegawczych jest bardzo ważna, pozwala w odpowiedniej chwili zareagować w konstruktywny sposób.
Na zakończenie, warto mieć na uwadze, że nawet najskuteczniejsza terapia i leczenie wszelkich uzależnień nigdy nie wyeliminuje wszystkich zagrożeń warunkujących potencjalny nawrót stanu chorobowego. Życie nie jest przewidywalne, nie zawsze można wszystko zaplanować i mieć nad wszystkim kontrolę, jednak terapia pozwala na lepsze życie i samopoczucie, co jest nagrodą osoby uzależnionej, ucząc poprawnego funkcjonowania.